Cryotherapy, hay liệu pháp áp lạnh toàn thân (Whole Body Cryotherapy – WBC), là phương pháp đưa cơ thể tiếp xúc với nhiệt độ cực thấp (−110°C đến −140°C) trong thời gian ngắn, thường 2–3 phút.
Ban đầu được phát triển tại Nhật vào cuối thập niên 1970 để hỗ trợ điều trị viêm khớp dạng thấp, Cryotherapy nhanh chóng được ứng dụng rộng rãi trong thể thao, phục hồi chấn thương, và gần đây là chăm sóc sức khỏe tinh thần.
Bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ: Cryotherapy tác động thế nào, lợi ích ra sao, và bằng chứng khoa học nào đứng sau những hiệu ứng này.
1. Cơ chế tác động của Cryotherapy
Khi cơ thể tiếp xúc với môi trường −110°C, một loạt phản ứng sinh lý xảy ra:
- Co mạch ngoại vi mạnh để giữ nhiệt cho các cơ quan quan trọng.
- Kích hoạt hệ thần kinh giao cảm, giải phóng norepinephrine – chất dẫn truyền thần kinh giúp giảm đau và cải thiện tỉnh táo.
- Giãn mạch bù sau phiên áp lạnh giúp tăng lưu thông máu, cung cấp oxy và chất dinh dưỡng cho mô.
- Giảm tín hiệu đau qua việc làm chậm dẫn truyền thần kinh cảm giác.
2. Lợi ích của Cryotherapy – và bằng chứng khoa học
2.1. Giảm viêm và hỗ trợ hồi phục cơ bắp
Một trong những tác dụng nổi tiếng nhất của Cryotherapy là giảm viêm sau vận động cường độ cao và khả năng điều hướng stress sinh lý hiệu quả
2.1.1. Cryotherapy giúp điều hướng stress sinh lý hiệu quả qua trục HPA (Hypothalamic–Pituitary–Adrenal axis)
HPA là viết tắt của Hypothalamic–Pituitary–Adrenal axis → tức trục hạ đồi – tuyến yên – tuyến thượng thận.
Hypothalamus (Vùng hạ đồi): nhận tín hiệu stress và tiết CRH (Corticotropin-releasing hormone).
Pituitary gland (Tuyến yên): nhận tín hiệu CRH, tiết ACTH (Adrenocorticotropic hormone).Adrenal gland (Tuyến thượng thận): nhận tín hiệu ACTH và sản xuất cortisol cùng các hormone stress khác.
Hệ trục HPA này đóng vai trò trung tâm trong phản ứng stress của cơ thể.
Một nghiên cứu thực hiện trên phụ nữ khỏe mạnh trong 12 tuần, so sánh hai hình thức: tắm băng (0–2°C) và Cryotherapy toàn thân (-110°C) .
- Thời gian: Cryo 2 phút/tắm băng 20 giây
- Tần suất: 3 lần/tuần
- Chỉ sau 1 lần áp lạnh ở −110°C trong 2 phút, nồng độ norepinephrine huyết tương tăng 2–3 lần. Norepinephrine không chỉ giúp giảm đau mà còn có tác dụng chống viêm mạnh.
- Các hormone stress như cortisol và ACTH giảm theo thời gian, cho thấy cơ thể thích nghi và không bị căng thẳng kéo dài bởi liệu pháp lạnh.
- Khi áp dụng liên tục nhiều buổi, Cryotherapy giúp giảm đáng kể các marker viêm hệ thống, đồng thời cải thiện khả năng hồi phục cơ bắp.
Ý nghĩa thực tế: Đây là 1 trong những dẫn chứng ủng hộ sự tác động tích cực đến trục HPA khi ứng dụng các liệu pháp nhiệt lạnh. Cryotherapy kích hoạt trục HPA một cách kiểm soát, thể hiện qua việc norepinephrine huyết tương tăng mạnh sau mỗi buổi áp lạnh. Khi áp dụng liên tục, bài nghiên cứu cho thấy các hormone stress như cortisol và ACTH giảm dần, chứng tỏ cơ thể thích nghi tốt và phản ứng stress không bị kéo dài. Đây là cơ chế nền tảng giúp liệu pháp lạnh hỗ trợ giảm đau, chống viêm và cải thiện phục hồi cơ bắp.
2.1.2. Cryotherapy có tác động tích cực đến cơn đau khởi phát muộn (DOMS)
Vào năm 2018, bằng cách nghiên cứu tổng hợp và phân tích các dữ liệu của 99 nghiên cứu từ PubMed, Embase và Web-of-Science
- Nghiên cứu thực hiện phân tích và đánh giá hiệu quả của các liệu pháp hồi phục như: hồi phục chủ động, massage, Cryotherapy, tương phan nhiệt trong nước,… đối với tình trạng đau cơ khởi phát muộn (DOMS).
- Kết quả cuối cùng cho thấy Cryotherapy và massage là 2 liệu pháp hiệu quả nhất để giảm DOMS và cảm giác mệt mỏi.
Ý nghĩa thực tế: Vận động viên hoặc người tập luyện cường độ cao có thể rút ngắn thời gian phục hồi, giảm DOMS (đau cơ khởi phát muộn) và sẵn sàng cho buổi tập tiếp theo. Điều này tạo điều kiện cho vận động viên gia tăng hiệu suất tập luyện và thi đấu/
2.2. Cải thiện tâm trạng và sức khỏe tinh thần
2.2.1 Cryotherapy không chỉ là phương pháp vật lý trị liệu cho cơ thể, mà còn là “liệu pháp tinh thần”.
Vào năm 2000, một nghiên cứu tại Wrocław chỉ ra: ngay sau khi ra khỏi buồng Cryotherapy, người tham gia không chỉ giảm đau mà còn ghi nhận:
– Cải thiện tâm trạng
– Cảm giác thư giãn sâu
– Tươi tỉnh như được “làm mới”
– Trạng thái lạc quan, hưng phán, nhẹ nhõm
Điều quan trọng hơn là hiệu ứng tích cực này kéo dài lâu sau khi kết thúc liệu trình, và đang tiếp tục được theo dõi về độ bền vững tại các trung tâm nghiên cứu.
2.2.2. Cryotherapy được ứng dụng để hỗ trợ quá trình điều trị các bệnh lo âu và trầm cảm.
Năm 2007, một nghiên cứu lâm sàng thực hiện tại Ba Lan đưa ra:
15 buổi cryotherapy liên tiếp trong 3 tuần (mỗi buổi 2–3 phút ở nhiệt độ -110°C đến -160°C) giúp giảm mạnh các triệu chứng trầm cảm và lo âu, đồng thời tăng đáng kể mức độ hài lòng với cuộc sống.
Người tham gia được chia làm 2 nhóm, vẫn tiếp tục dùng thuốc như thường lệ. Tuy nhiên, nhóm được thêm cryotherapy cho thấy:
- Cải thiện rõ rệt hơn nhóm chỉ dùng thuốc
- Tâm trạng tốt hơn trung bình ở 12/16 chỉ số trầm cảm
- Giảm lo âu ở 11/14 chỉ số
- Hạnh phúc hơn trong 6/11 khía cạnh cuộc sống như: thể trạng, công việc, đam mê cá nhân và mức độ hài lòng tổng thể
Kết luận của nhóm nghiên cứu: Việc phơi nhiễm cơ thể với nhiệt độ cực thấp trong thời gian ngắn theo chu kỳ có tác dụng giảm rõ rệt mức độ nghiêm trọng của các triệu chứng trầm cảm và lo âu, đồng thời nâng cao mức độ hài lòng với cuộc sống.
Năm 2013, một nghiên cứu lâm sàng đăng trên tạp chí Psychology, Health & Medicine cho thấy:
- Chỉ sau 10 buổi cryotherapy, điểm số về tâm trạng, cảm xúc và cảm giác khỏe mạnh tổng thể của bệnh nhân đã cải thiện rõ rệt và có ý nghĩa thống kê.
Hiệu quả này đặc biệt mạnh mẽ ở:
- Phụ nữ
- Những người bị đau lưng mạn tính
- Và đặc biệt là những người đang có dấu hiệu trầm cảm nặng
Điều thú vị: Tâm trạng càng kém trước khi áp lạnh, hiệu quả cải thiện càng mạnh.
Ý nghĩa thực tế: Cryotherapy giống như một “cú hích sinh học” giúp những người kiệt quệ tinh thần tái lập lại cảm giác tích cực và phấn chấn chỉ trong thời gian ngắn. Ta có thể cân nhắc xem xét nó là công cụ bổ trợ cho người bị căng thẳng, trầm cảm nhẹ–vừa, hoặc suy giảm năng lượng sống.
3. Liệu trình và cách áp dụng tối ưu chỉ có ở Fitzone
Tần suất khuyến nghị: 2–3 buổi/tuần cho hồi phục thể thao; 8–10 buổi liên tục cho mục tiêu cải thiện sức khỏe tinh thần hoặc giảm đau mạn tính.
Kết hợp: Dinh dưỡng, ngủ nghỉ, ems, stretching – massage, và các phương pháp phục hồi chủ động (active recovery).
Liệu pháp tương phản nhiệt đặc biệt: Contrast Therapy tại Fitzone bắt đầu với Infrared Red Light Sauna (50°C–60°C) giúp giãn mạch, tăng lưu thông máu, cung cấp oxy và dưỡng chất đến mô cơ, đồng thời kích hoạt hệ thần kinh phó giao cảm để cơ thể thư giãn. Ngay sau đó, Cryotherapy (-80°C đến -160°C ) nhanh chóng làm co mạch máu, giảm viêm và đau nhức cơ, đồng thời kích thích hệ thần kinh giao cảm. Sự luân phiên “nóng – lạnh” này không chỉ thúc đẩy quá trình hồi phục, đào thải các sản phẩm chuyển hóa sau tập mà còn giúp cơ thể thích nghi tốt hơn với stress sinh lý, nâng cao hiệu suất vận động và mang lại cảm giác tỉnh táo, sảng khoái.
Lưu ý an toàn: Chống chỉ định với bệnh tim mạch nặng, huyết áp cao không kiểm soát, phụ nữ mang thai.
Kết luận
Cryotherapy không đơn thuần là một “liệu pháp làm lạnh” mà là một phương pháp sinh học toàn diện được chứng minh bởi nhiều bằng chứng khoa học đáng tin cậy. Từ việc giảm viêm, xoa dịu cơn đau, cải thiện tâm trạng và giấc ngủ, cho đến nâng cao hiệu suất vận động – tất cả đều đã được xác nhận qua các nghiên cứu quốc tế uy tín. Đây là liệu pháp mang lại lợi ích sâu rộng cho cả sức khỏe thể chất lẫn tinh thần.
