Triathlon không phải là một môn thể thao.
Nó là một bản giao hưởng của ý chí. Một hành trình nơi con người tự nguyện đặt mình vào nghịch cảnh – không để chiến thắng ai khác, mà để tìm thấy phiên bản vĩ đại nhất của chính mình. Nó là câu trả lời cho câu hỏi thầm kín bên trong mỗi chúng ta: “Giới hạn của mình nằm ở đâu?”
Và đây là câu chuyện về hành trình đi tìm câu trả lời đó.
Hồi I: Tiếng Gọi Nơi Hoang Dã (Thập niên 70 – 80) – Thời Đại Của Những Huyền Thoại
Mọi bản hùng ca đều bắt đầu từ một ý tưởng có phần điên rồ. Lịch sử triathlon cũng không ngoại lệ. Nó không được khai sinh trong một phòng họp của ủy ban Olympic, mà được thắp lên từ những ngọn lửa đam mê thuần khiết và một chút nổi loạn.
Chương 1: Vụ Nổ Big Bang Tại Mission Bay (1974)
Như chúng ta đã khám phá trong Phần II, tất cả bắt đầu vào một buổi chiều đầy nắng ở San Diego. Jack Johnstone và Don Shanahan, hai thành viên của CLB Điền kinh địa phương, cảm thấy những buổi chạy cuối tuần đã trở nên quá quen thuộc. Họ khao khát một thử thách mới, một “trò vui” khác biệt. Và thế là, “Triathlon” ra đời từ một ý tưởng đơn giản: ghép ba môn thể thao họ yêu thích lại với nhau. Với 46 người bạn, lệ phí 1 đô la, và những trang phục thi đấu ngẫu hứng, họ đã vô tình thực hiện một vụ nổ Big Bang, khai sinh ra cả một vũ trụ mới. Họ không biết rằng, mình vừa đặt nền móng cho một trong những môn thể thao phát triển nhanh nhất hành tinh.
Chương 2: Sự Ra Đời Của “Người Sắt” Từ Một Cuộc Tranh Luận (1978)
Nếu Mission Bay là ngọn lửa đầu tiên, thì Ironman Hawaii chính là đám cháy rừng đã lan tỏa triathlon ra toàn thế giới. Câu chuyện bắt đầu vào năm 1977, tại một buổi lễ trao giải điền kinh ở Hawaii. Giữa những ly bia, một cuộc tranh luận nổ ra: VĐV nào bền bỉ nhất? Một tay bơi lội, một VĐV xe đạp, hay một người chạy bộ đường dài?
Sĩ quan Hải quân John Collins, có mặt ở đó, đã đứng lên và đề xuất một giải pháp liều lĩnh. Ông nói: “Để giải quyết cuộc tranh luận này, tôi đề nghị chúng ta kết hợp ba cuộc đua khắc nghiệt nhất trên hòn đảo này thành một sự kiện duy nhất.” Ba cuộc đua đó là: Waikiki Roughwater Swim (3.86 km), Around-Oahu Bike Race (185 km), và Honolulu Marathon (42.2 km). Ông tuyên bố: “Ai về đích đầu tiên, chúng ta sẽ gọi người đó là Iron Man (Người Sắt).”
Tháng 2 năm 1978, 15 người đàn ông đã dám chấp nhận lời thách thức điên rồ đó. Chỉ có 12 người hoàn thành. Gordon Haller, một chuyên gia liên lạc của Hải quân, đã trở thành Ironman đầu tiên trong lịch sử với thời gian 11 giờ 46 phút. Huyền thoại đã ra đời từ một cuộc tranh luận trong quán bia.
Chương 3: Khoảnh Khắc Bất Tử Của Julie Moss (1982)
Trong vài năm đầu, Ironman vẫn là một sự kiện ít người biết đến. Cho đến năm 1982. Cả thế giới đã được chứng kiến một trong những khoảnh khắc truyền cảm hứng và bi tráng nhất lịch sử thể thao.
Julie Moss, một nữ sinh viên trẻ, đang dẫn đầu phần thi của nữ một cách thuyết phục. Nhưng chỉ cách vạch đích vài mét, cơ thể cô đã phản bội cô. Mất nước và kiệt sức trầm trọng, cô ngã quỵ xuống mặt đường. Máy quay của đài ABC Sports đã ghi lại trọn vẹn khoảnh khắc đó. Thay vì bỏ cuộc, Julie Moss đã bò. Bằng tất cả ý chí còn lại, cô lết từng chút một về phía vạch đích. Ngay lúc đó, Kathleen McCartney đã vượt qua cô để giành chiến thắng. Nhưng hình ảnh Julie Moss bò về đích ở vị trí thứ hai đã được phát sóng trên toàn nước Mỹ.
Khoảnh khắc đó đã định nghĩa linh hồn của Ironman. Nó không phải là câu chuyện về người chiến thắng, mà là câu chuyện về ý chí không bao giờ bỏ cuộc. Hàng triệu người đã xem và tự hỏi: “Nếu cô ấy có thể làm được điều đó, tại sao mình lại không thể thử?”. Đơn đăng ký tham dự Ironman năm sau tăng vọt. Julie Moss, trong thất bại của mình, đã trở thành người truyền cảm hứng vĩ đại nhất cho cả một thế hệ.
Thập niên 80 cũng chứng kiến sự trỗi dậy của các biểu tượng khác như Escape From Alcatraz, Nice Triathlon và Wildflower Triathlon, mỗi giải đấu mang một bản sắc riêng, góp phần tạo nên một kỷ nguyên vàng son, hoang dã và đầy lãng mạn cho triathlon.
Hồi II: Vươn Ra Biển Lớn (Thập niên 90 – 2000) – Kỷ Nguyên Của Sự Công Nhận
Nếu thập niên 80 là thời của những người hùng và những câu chuyện nổi loạn, thì thập niên 90 và 2000 là giai đoạn triathlon “trưởng thành”, khoác lên mình một chiếc áo mới để vươn ra thế giới.
Chương 1: Con Đường Đến Olympic
Để được công nhận là một môn thể thao chính thống, triathlon cần có một tổ chức toàn cầu và một hệ thống giải đấu quy chuẩn. Năm 1989, Liên đoàn Triathlon Quốc tế (ITU – nay là World Triathlon) được thành lập. Giải vô địch thế giới đầu tiên được tổ chức tại Avignon, Pháp, với một cự ly chuẩn mới, ngắn hơn và hấp dẫn hơn: 1.5km bơi, 40km đạp, 10km chạy. Đây chính là “cự ly Olympic”.
Sau hơn một thập kỷ vận động hành lang không mệt mỏi, giấc mơ lớn nhất đã trở thành hiện thực. Năm 2000, tại Sydney, triathlon lần đầu tiên xuất hiện tại Thế vận hội. Hình ảnh các VĐV bơi ngay trước Nhà hát Opera Sydney đã trở thành một biểu tượng, khẳng định vị thế của triathlon trên sân khấu thể thao lớn nhất hành tinh.
Chương 2: Mở Rộng Biên Giới
Kỷ nguyên này không chỉ chứng kiến sự vươn lên về mặt đỉnh cao, mà còn là sự mở rộng về chiều rộng.
- Danskin Series (1990): Loạt giải đấu này được tạo ra dành riêng cho phụ nữ, với một môi trường thân thiện, an toàn và đầy tính hỗ trợ. Nó đã thành công rực rỡ, thu hút hàng trăm ngàn phụ nữ đến với triathlon, chứng minh rằng đây không phải là môn thể thao chỉ dành cho nam giới.
- XTERRA (1996): Mệt mỏi với những con đường nhựa? Một nhóm VĐV ở Maui đã quyết định đưa triathlon vào rừng. Bơi ở biển, đạp xe leo núi và chạy địa hình. XTERRA ra đời, mở ra một nhánh hoàn toàn mới cho những người yêu thiên nhiên và sự mạo hiểm.
- Ironman 70.3 (2005): Đây có thể coi là một trong những quyết định kinh doanh và chiến lược thông minh nhất trong lịch sử triathlon. Nhận thấy cự ly Ironman đầy đủ (140.6 dặm) là quá sức với nhiều người, thương hiệu Ironman đã tạo ra cự ly “nửa Ironman” (70.3 dặm). Nó đủ dài để là một thử thách vĩ đại, nhưng lại đủ ngắn để những người có công việc và gia đình bận rộn có thể tập luyện. Ironman 70.3 đã tạo ra một sự bùng nổ toàn cầu, đưa giấc mơ “Người Sắt” đến gần hơn với hàng triệu người.
Hồi III: Cuộc Cách Mạng Hiện Đại (Thập niên 2010 – Nay) – Kỷ Nguyên Của Tốc Độ & Sự Chuyên Nghiệp
Bước vào thế kỷ 21, triathlon tiếp tục cuộc cách mạng của mình, trở nên nhanh hơn, chuyên nghiệp hơn và không ngừng phá vỡ những giới hạn.
Chương 1: Tiền Tỷ, Truyền Hình và Những Thế Lực Mới
Các giải đấu với tiền thưởng triệu đô như Hy-Vee đã nâng tầm VĐV chuyên nghiệp. Những mô hình thi đấu mới, ngắn, nhanh và cực kỳ hấp dẫn cho khán giả truyền hình như Super League và PTO (Professional Triathletes Organisation) ra đời, thách thức sự thống trị của Ironman. Các sự kiện như Collins Cup và chuỗi giải T100 đã tạo ra một sân chơi đỉnh cao, biến các VĐV thành những ngôi sao thực thụ.
Chương 2: Không Gì Là Không Thể
Tinh thần “chinh phục giới hạn” vẫn là linh hồn của triathlon.
- Paratriathlon tại Paralympics (2016): Lần đầu tiên, các VĐV khuyết tật đã tranh tài tại Paralympic, viết nên những câu chuyện về nghị lực và ý chí còn vĩ đại hơn bất kỳ kỷ lục nào.
- Dự án Sub7/Sub8 (2022): Đây là câu trả lời của triathlon cho dự án “Breaking2” của Nike. Bốn VĐV hàng đầu thế giới, với sự hỗ trợ của cả một đội ngũ khoa học, đã chứng minh rằng con người có thể hoàn thành cự ly Ironman đầy đủ dưới 7 giờ (đối với nam) và 8 giờ (đối với nữ). Họ đã phá vỡ một rào cản tâm lý tưởng như không thể.
Ngay cả những truyền thống thiêng liêng nhất cũng thay đổi. Lần đầu tiên trong lịch sử, Ironman World Championship rời khỏi Kona (2021) và sau đó xác lập mô hình luân phiên giữa Kona và Nice, chia riêng ngày thi cho nam và nữ. Điều này cho thấy sự phát triển không ngừng và khả năng thích ứng của một môn thể thao đã gần 50 tuổi.
Kết Luận: Bầu Trời Đầy Sao Và Hành Trình Của Chúng Ta
Từng cuộc đua là một vì sao. Cả bầu trời là một giấc mơ. Từ một ý tưởng ngẫu hứng của hai người đàn ông, triathlon đã trở thành một hệ sinh thái toàn cầu, một gia đình của những trái tim không bao giờ bỏ cuộc.
Và từ Việt Nam, chúng tôi – những người tại GoPeaks – đang ngước nhìn bầu trời đầy sao ấy.
Chúng tôi biết mình chỉ là một chấm nhỏ. Chúng tôi biết mình đi sau. Nhưng khi nhìn lại hành trình gần 50 năm của triathlon, chúng tôi hiểu rằng, lịch sử được viết nên bởi những người dám bắt đầu, dám mơ ước, và dám thách thức những điều không thể.
Lịch sử triathlon vẫn đang được viết tiếp. Và chúng tôi tin rằng, với một tinh thần không lùi bước, một ngày nào đó, sẽ có một ngôi sao mang tên “Việt Nam” tỏa sáng trên bầu trời ấy.
